Ticaret Kanununda açıklanan ve kamuoyunda en çok merak edilen konulardan biri olan ortaklıklar ve sorumlulukları nelerdir konusu ile ilgili son düzenlemelere değinmek istiyorum.
Bilindiği üzere Türk Ticaret Kanunu’nun 124. Maddesinde ticaret şirketleri sıralanmıştır. Buna göre ticaret şirketleri;
- Kollektif şirket
- Komandit şirket
- Anonim şirket
- Limited şirket
- Kooperatif şirketlerden ibarettir.
Kanunda, kollektif ile komandit şirket şahıs; anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket sermaye şirketi sayılır.
Bu yazımda Türkiye’ de en çok kurulan şirketler olan anonim ve limited şirketlerin ortakları ve sorumluluklarının eski ve yeni Türk Ticaret Kanunu’na göre farklarını anlatmaya çalışacağım.
1-ANONİM ŞİRKET
Anonim şirket, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan şirkettir.
Ortakların koymaları gereken en az sermaye tutarı ise Yeni TTK'nın 332'nci maddesinde düzenlenmiş olup, esas sermaye sisteminde sermayenin en az 50.000.-TL ve kayıtlı sermaye sisteminde de en az 100.000.-TL olması zorunludur. Bu tutarın en az yüzde yirmi beşi tescilden önce, gerisi de şirketin tescilini izleyen yirmidört ay içinde ödenecektir (Yeni TTK md. 344). Pay sahipleri, sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye payları ile ve şirkete karşı sorumludur. (Madde 0329) Bunun anlamı nedir, ortaklar bakımından esas sermaye sisteminin seçilmesi durumunda (ki çok sayıda şirket bu yöntemi kullanmaktadır.) 70.000,-TL sermaye konulması halinde sorumluluk şirkete karşı ve bu tutarla sınırlı olacak demektir. Şirketin kendisi ise, alacaklılarına karşı yalnızca mal varlığı ile sorumludur. Örneğin, 70.000.-TL sermayeli bir şirket zarar etmesi nedeniyle sermayesini kaybetmiş olursa, şirketin alacaklıları alacaklarını tahsil edemeyecektir. Şirket alacaklıları ortağın veya ortakların malvarlığından alacaklarını tahsil edemeyecekleridir.
Anonim şirket, yönetim kurulu tarafından yönetilir ve temsil olunur. Yani anonim şirketin kanuni temsilcisi yönetim kuruludur. Yönetim kurulu, esas sözleşmeye konulacak bir hükümle, yönetimi, kısmen veya tamamen bir veya birkaç yönetim kurulu üyesine veya üçüncü kişiye devretmeye yetkili kılınabilir. Yönetim devredilmediği takdirde, yönetim kurulunun tüm üyelerine aittir (Yeni TTK md. 365, 367).
Eski TTK'ya göre, anonim şirketlerin en az üç kişiden oluşan bir yönetim kurulu bulunması gerekmekteydi.Yönetim kuruluna seçilen bu kişilerin pay sahibi olması zorunlu idi (Eski TTK md. 312).
Yeni TTK'ya göre ise, anonim şirketin, esas sözleşmeyle atanmış veya genel kurul tarafından seçilmiş, bir veya daha fazla kişiden oluşan bir yönetim kurulu bulunacaktır. Yönetim kuruluna seçilebilmek için pay sahibi olunması şartı aranmamaktadır (Yeni TTK md. 359). Bu düzenleme Yeni TTK'nın getirdiği en önemli yeniliklerden biridir. Bunun anlamı, tek ortaklı ve en az sermaye tutarlı (50.000.-TL) bir anonim şirket kuran kişi yönetim kuruluna kendisi seçilebileceği gibi dışarıdan da (ortak olmayan) birini yönetim kurulu üyesi olarak atayabilecektir. Yönetim kurulu bir kişiden oluşabileceği gibi daha fazla kişiden de oluşabilecektir. Yani ortak olan kişi yönetim kurulunda bulunmayarak riskleri de taşımamaktadır. Sorumluluk yalnızca yönetim kurulu üyeleri veya üyelerindedir.
Tek başına anonim şirketin pay sahibi olan kişi, dışarıdan ortak olmayan birini müdür seçecek olur ise, hem şirketin ticari işleri nedeniyle alacaklılarına, hem de kamu borçlarına karşı yalnızca koyduğu sermaye ile sorumlu olacaktır. Onun dışında herhangi bir sorumluluğu bulunmayacaktır.
Anonim şirketlerin ticari işleri nedeniyle alacaklılarına karşı sorumluluğu şirketin malvarlığı ile sınırlıdır. Yani şirketin borcu yönetim kurulu üyesinin şahsi malvarlığından talep edilemeyecektir. Ancak, amme alacakları bakımından durum farklıdır. 6183 sayılı Kanunun Mükerrer 35'inci maddesi uyarınca, şirketin mal varlığından tamamen veya kısmen tahsil edilemeyen veya tahsil edilemeyeceği anlaşılan amme alacakları, kanunî temsilcilerin şahsi mal varlıklarından tahsil edilecektir. Ortak, yönetim kurulu üyesi seçilmediği sürece bu sorumlulukla da karşı karşıya kalmayacaktır.
Vergi Usul Kanununun 333'üncü maddesi uyarınca da, 359'uncu madde uyarınca kesilecek cezalar tüzel kişilerin kanuni temsilcileri ve fiilleri işleyenler adına kesilecektir. Yani kaçakçılık suçlarında da ceza, anonim şirketlerin kanuni temsilcisi olan yönetim kurulu üyesi adına kesilecektir. Çünkü, ortak yönetim kurulu üyesi değilse sorumlu tutmak mümkün olmayacaktır.
Anonim şirketlerde yönetim kurulu üyesinin pay sahibi olması zorunluluğunun kaldırılması düzenlemesi sorumluluktan kaçma gibi büyük bir sıkıntıyı da beraberinde getirmektedir. Ortak yönetim kurulu üyesi olmadığında ve dışarıdan yönetim kurulu üyesi atandığında, Vergi Usul Kanunu uyarınca adına kaçakçılık suçu raporu düzenlenmeyecek ve şahsi mal varlığı ile amme alacağından sorumlu olmayacaktır.
2-LİMİTED ŞİRKET
Limited şirketin tanımına bakacak olursak,
6102 sayılı kanunun 573. Maddesine göre,
(1) Limited şirket, bir veya daha çok gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticaret unvanı altında kurulur; esas sermayesi belirli olup, bu sermaye esas sermaye paylarının toplamından oluşur.
(2) Ortaklar, şirket borçlarından sorumlu olmayıp, sadece taahhüt ettikleri esas sermaye paylarını ödemekle ve şirket sözleşmesinde öngörülen ek ödeme ve yan edim yükümlülüklerini yerine getirmekle yükümlüdürler.
Ortakların sorumlulukları ise 623. Maddede açıklanmıştır. Buna göre,
Şirketin yönetimi ve temsili şirket sözleşmesi ile düzenlenir. Şirketin sözleşmesi ile yönetimi ve temsili, müdür sıfatını taşıyan bir veya birden fazla ortağa veya tüm ortaklara ya da üçüncü kişilere verilebilir. En azından bir ortağın, şirketi yönetim hakkının ve temsil yetkisinin bulunması gerekir.
Şirketin müdürlerinden biri bir tüzel kişi olduğu takdirde, bu kişi bu görevi tüzel kişi adına yerine getirecek bir gerçek kişiyi belirler.
Müdürler, kanunla veya şirket sözleşmesi ile genel kurula bırakılmamış bulunan yönetime ilişkin tüm konularda karar almaya ve bu kararları yürütmeye yetkilidirler.
Tanımdan da anlaşılabileceği gibi, limited şirketlerde müdürlerden en azından birinin ortak olma zorunluluğu bulunmaktadır. Ayrıca, limited şirket ortakları hisseleri oranında kamu borçlarından sorumludur.
Anonim şirkette pay sahipleri yalnızca taahhüt etmiş oldukları sermaye payları ile sorumlu iken, limited şirkette, şirket borçlarından şirket sorumlu olacaktır ve bu sorumluluk şirketin bütün malvarlıklarını kapsayacaktır.
FEYZİYE AKSOY
SMMM, Bağımsız Denetçi, MBA
